مانا وحیدبافنده؛ مرتضی میرغلامی
چکیده
میدان در مفهوم واقعی آن فضای باز وسیعی است که معمولا بر اجتماعات مردمی و ساختارهای سیاسی- اجتماعی جامعه تأثیر مستقیم دارد. برای فهم مفهوم فضاهای شهری در شهرهای اروپا بایستی مفهوم آگورا در یونان باستان را جستجو کرد که نقش مهمی در تنظیم روابط نهادهای مختلف شهری از جمله مذهب، سیاست، اجتماع و تجارت در شهرهای آن دوره داشته است. دوره مهم ...
بیشتر
میدان در مفهوم واقعی آن فضای باز وسیعی است که معمولا بر اجتماعات مردمی و ساختارهای سیاسی- اجتماعی جامعه تأثیر مستقیم دارد. برای فهم مفهوم فضاهای شهری در شهرهای اروپا بایستی مفهوم آگورا در یونان باستان را جستجو کرد که نقش مهمی در تنظیم روابط نهادهای مختلف شهری از جمله مذهب، سیاست، اجتماع و تجارت در شهرهای آن دوره داشته است. دوره مهم تاریخی آن را در تکامل میدان های سده 11 و 12 میلادی در ایتالیا باید دانست که بر پایه فورم های رومی شکل گرفته است، در این دوره ابتدا با انحصارطلبی اشراف و کلیسا این فضاهای عمومی شکل گرفت هاند که تأثیر مستقیم نهاد قدرت بر ساختارهای میدان را در ذات خود نشان می دهد، اما به تدریج با تشکیل دولت، قدرت اشراف و کلیسا کاهش یافت و مکان های عمومی و میادین برای مردم به عنوان ساختار نهاد اجتماعی شکل پیدا کردند، دادگاه، دفاتر شورای شهر و بازارها در کنار آنها ساخته شده اند که نقش میدان های اروپایی را دموکراتیک کردند، در قرن های بعدی نیز شهرهای جدیدی ظهور کردند که میدان ها با کاربری های گوناگون نقش اصلی در شکل گیری آنها داشته اند. به موازات این فضاها در شهرهای یونانی و رومی، در ایران نیز در دوران های گوناگون سلسله مراتب فضایی برای شهروندان وجود داشته است که بعد از ورود اسلام به شهرها، میدان ها به عنوان مرکز تجمعات شهری و نهاد اقتصادی شکل پیدا کردند و بعد از قدرت گرفتن نهادهای سیاسی، میادین مراکزی برای نمایش قدرت شاهان و حاکمان بوده است. هدف اصلی این پژوهش مقایسه نهادی بین میادین ایرانی (دوره سلجوقیان، تیموریان، صفویه) و ایتالیایی (دوره باروک، رنسانس، گوتیک) در بین قرن های 12 تا 18 میلادی می باشد که این مقایسه بین 11 نمونه از مهمترین و مطرح ترین میدان ها صورت گرفته است، این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که (تفاوت و شباهت نهادی میان میدان های ایرانی و اروپایی شامل چه مواردی می باشد؟) همچنین مدل نظری و چارچوب اصلی پژوهش بر اساس مطالعات اسنادی استخراج شده است که از نظر افرادی مهم چون وبر برای رسیدن به آن استفاده شده است که بدنه اصلی نظری شامل نهاد اقتصادی، محلی، مذهبی، اجتماعی و سیاسی (سیاسی با تأکید بر نفع مردم، سیاسی با تأکید بر قدرت شاه) می باشد و بر اساس آن میدان ها باهم مقایسه شده اند. نتیجه و یافته های تحقیق نشان دهنده وجود عنصر مذهب به صورت مشترک و تأثیرگذار در میدان های ایرانی (مسجد) و ایتالیایی (کلیسا) می باشد، همچنین رابطه مؤثری میان نهادهای اقتصادی و بازار، اجتماع و محله در هر دو زمینه مشاهده می شود، میدان ها اروپایی در دوران رنسانس نقش تجاری قوی داشته اند و نهادهای محلی نیز عنصر مؤثری بوده اند و همچنین میدان های ایرانی دارای نقش سیاسی (با تأکید بر قدرت شاه) بوده اند در حالی که میدان های اروپایی وجود نهادهای سیاسی (سیاسی با تأکید بر نفع مردم) نشان مشارکت و اهمیت جامعه مدنی و شهروندان بوده است.
سلامت شهری
امیرحسین شبانی؛ محدثه کشاورز
چکیده
افزایش جمعیت شهری و گسترش شهرنشینی بر شهرها پیامدهای گوناگون کالبدی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی داشته است و بر شهروندان، بهویژه، پیامدهای روان‌شناختی؛ از طرفی می‌توان بیان کرد که ارتباط با طبیعت در شهرهای امروزی در قالب فضاهای سبز شهری در مقیاس‌‌‌های گوناگون نقش بسزایی در کاهش مشکلات روحی و روانی ایفا می‌کند. در این میان، ...
بیشتر
افزایش جمعیت شهری و گسترش شهرنشینی بر شهرها پیامدهای گوناگون کالبدی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی داشته است و بر شهروندان، بهویژه، پیامدهای روان‌شناختی؛ از طرفی می‌توان بیان کرد که ارتباط با طبیعت در شهرهای امروزی در قالب فضاهای سبز شهری در مقیاس‌‌‌های گوناگون نقش بسزایی در کاهش مشکلات روحی و روانی ایفا می‌کند. در این میان، برنامهریزی زیرساخت‌های سبز شهری با لحاظ کردن کیفیت‌های فضایی/کالبدی برای ارتقای سلامت روان شهروندان نقش برنامهریزی فضاهای شهری را برای تبدیل به محیط‌های حمایت‌گر ارتقاء میدهد؛ زیرساخت‌های سبز در چند دهۀ اخیر به‌عنوان اجزایی تأثیرگذار، نه تنها در محتوای خود، بلکه در تأثیر بر محدوده‌های پیرامونی‌شان واجد ارزش‌های کالبدی، زیست‌محیطی و اجتماعی‌اند. هدف اصلی در پژوهش حاضر، ارزیابی و تحلیل ارتباط میان زیرساخت‌های سبز شهری و سلامت روان شهروندان در بافت پیرامونی پارک ملت به‌منظور بهره‌مندی از ظرفیت‌های این‌گونه فضاها در ارتقای سلامت شهری است. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش‌های اسنادی و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) به بررسی ارتباط میان بافت پیرامونی پارک شهری و تأثیر آن بر سلامت روان بپردازیم. تحلیل مضامین با استفاده از مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با چهارده نفر از کاربران فضا با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA انجام شد و در مرحلۀ دوم با استفاده از تکنیک دلفی فازی، پرسشنامه در دو دور با ده نفر از متخصصان، نتایج نهایی را حاصل کرد. روش پژوهش مبتنی بر پارادایم تفسیرگرا، در رویکردی آمیخته در بخش اول روش کیفی تحلیل مضمون و در بخش دوم دلفی فازی است. یافته‌ها در قالب چهار مضمون اصلی: کیفیت سلامت بخش کالبدی محیط، سلامت روان، سلامت جسمی و سلامت اجتماعی ده کیفیت را برای برنامهریزی زیرساخت سبز شهری مذکور، جهت ارتقای سلامت روان شهروندان تعریف کرده است.
میترا خاطری فرامانی؛ مسرت آیت
دوره 1398، شماره 13 ، اسفند 1398
چکیده
چکیده
تاکنون دولت‌ها با اعمال سیاست‌ها و اقدامات مختلف اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، و کالبدی تلاش‌های زیادی را در راستای توسعه روستایی انجام داده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد که این سیاست‌ها و اقدامات نتوانسته است زمینه‌ساز توسعه پایدار در سکونتگاه‌های روستایی شود. از این رو، هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر حمایت‌های دولتی ...
بیشتر
چکیده
تاکنون دولت‌ها با اعمال سیاست‌ها و اقدامات مختلف اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، و کالبدی تلاش‌های زیادی را در راستای توسعه روستایی انجام داده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد که این سیاست‌ها و اقدامات نتوانسته است زمینه‌ساز توسعه پایدار در سکونتگاه‌های روستایی شود. از این رو، هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر حمایت‌های دولتی بر توسعه پایدار روستایی در روستاهای شهرستان شاهین شهر و میمه است. این پژوهش، از نظر روش توصیفی-پیمایشی (از نوع میدانی) و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری شامل2834 سرپرست خانواده و نمونه آماری، بر مبنای فرمول کوکران، 338 نفر از این سرپرستان است. شیوه نمونهگیری در این پژوهش نمونهگیری در دسترس و ابزار گردآوری داده پرسشنامه است. این پرسشنامه در دو قسمت حمایت‌های دولتی با 14 گویه و توسعه پایدار روستایی با 29 گویه طراحی شده است. داده‌های گردآوری شده از طریق تحلیل مسیر معادلات ساختاری و آزمون فریدمن در نرم‌افزار‌های AMOS و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بیانگر آن است که حمایت‌های دولتی شامل حمایت‌های اجتماعی-فرهنگی، محیطی، و اقتصادی بر توسعه پایدار روستایی اثرگذار است. افزون بر این، حمایت‌های دولتی بر شاخص محیطی بیشترین و بر شاخص اقتصادی کمترین میزان اثرگذاری را داشته است.
مسرت آیت؛ سیامک نیکخواه
دوره 1399، شماره 14 ، خرداد 1399
چکیده
چکیده
در اجرای پروژههای عمران شهری عواملی مؤثر بر پیشبرد پروژه وجود دارد که معمولاً شناسایی دقیق آنان پیچیده و دشوار است. اگرچه عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در تئوری بسیار جذاب می‌باشد؛ اما در عمل، برای پیادهسازی آن خصوصاً در کشورهای درحال‌توسعه مشکلات بسیاری وجود دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی و اولویتبندی عوامل اصلی مدیریت ...
بیشتر
چکیده
در اجرای پروژههای عمران شهری عواملی مؤثر بر پیشبرد پروژه وجود دارد که معمولاً شناسایی دقیق آنان پیچیده و دشوار است. اگرچه عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در تئوری بسیار جذاب می‌باشد؛ اما در عمل، برای پیادهسازی آن خصوصاً در کشورهای درحال‌توسعه مشکلات بسیاری وجود دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی و اولویتبندی عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در میزان موفقیت پروژههای عمران شهری (نمونه موردی: شهرداری‌های استان چهارمحال و بختیاری) است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه اجرای تحقیق از نوع توصیفی-علّی و به لحاظ جهت-گیری توسعهای می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات میدانی–پیمایشی است. شیوه نمونهگیری در این تحقیق روش نمونهگیری سهمیهای است و 60 پرسشنامه تنها در بین افرادی که دارای تخصص، تجربه و آگاه به مسئله بودند توزیع گردید که از این تعداد 50 نفر به پرسشنامهها پاسخ دادند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامهای محقق ساخته است که روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید مدیریت و استاد راهنما و روایی محتوایی توسط چند نفر اعضای جامعه آماری مورد تائید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه بالاتر از 7/0 گزارش شد. تجزیه‌وتحلیل دادهها از روش یافتن میانگین و وزندهی ذهنی دادهها و با استفاده از روش تاپسیس انجام شد و به بررسی پاسخ سؤالات این تحقیق پرداخته‌شده است که درنهایت 9 عامل مهم شناسایی و به ترتیب اولویت دستهبندی شدند. علاوه بر این یافتههای پژوهشی نشان میدهد که عوامل اصلی مدیریتشهری با رویکرد جهادی به ترتیب اولویت شامل برنامهریزی واقعگرایانه و انتخاب پیمانکار مناسب؛ پیچیدگیهای طراحی پروژه؛ حمایت و پشتیبانی مدیران ارشد؛ تعیین شرایط محدودیتها و امکانات موجود؛ تجربه از پروژه-های گذشته؛ واضح بودن اهداف و شناسایی دقیق پروژه و انتخاب مناسب پروژه؛ عدم تأخیرات و اشتباهات در تهیه مدارک و نقشهها؛ تخصیص مناسب و کافی بودجه و منابع و پرداخت به‌موقع به پیمانکار؛ مشوقها و جریمه از سوی کارفرما میباشند.
فرید واحدی یگانه؛ محمدرضا پورمحمدی؛ سامان صلواتی؛ شیلان حیدرمنش
دوره 1400، شماره 18 ، خرداد 1400
چکیده
تغییرات کاربری زمین و توسعه‌ی شهری از مباحث اساسی در برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های توسعه شهری به شمار می‌آیند. مطالعه‌ی میزان تغییرات در گذشته و پیش‌بینی این تغییرات در آینده نقشی بسزا در ساماندهی فضاهای شهری دارد. در اثر تغییرات کاربری زمین شهری الگوهای کاربری زمین گوناگونی شکل می‌گیرد که این الگوها نیروهای پیشران گوناگونی در مناطق ...
بیشتر
تغییرات کاربری زمین و توسعه‌ی شهری از مباحث اساسی در برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های توسعه شهری به شمار می‌آیند. مطالعه‌ی میزان تغییرات در گذشته و پیش‌بینی این تغییرات در آینده نقشی بسزا در ساماندهی فضاهای شهری دارد. در اثر تغییرات کاربری زمین شهری الگوهای کاربری زمین گوناگونی شکل می‌گیرد که این الگوها نیروهای پیشران گوناگونی در مناطق مختلف دارد. بنابراین هدف این تحقیق شناسایی و تحلیل نیروهای پیشران تغییرات کاربری زمین شهری و تحلیل مکانیزم روابط این نیروها با روش تحلیل اثرات متقاطع (آینده‌پژوهی) در شهر سنندج می‌باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی است و روش جمع‌آوری دادهها اسنادی و پیمایشی از طریق پرسشنامه است. جامعه‌ی آماری این پژوهش کارشناسان مسائل شهری شامل اساتید دانشگاه، دانشجویان مرتبط با موضوع، کارشناسان امور شهری، مسئولین شهری و... است. به منظور تحلیل دادهها از روش تحلیل اثرات متقاطع با بهره‌گیری از نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که سیستم شهری سنندج در وضعیت ناپایداری قرار دارد. همچنین از لحاظ تاثیرگذاری به ترتیب با میانگین وزنی و ستونی پیشران‌ها، عوامل سیاست‌ها و قوانین (5/68)، محیطی (5/65)، فرهنگی (12/65)، اجتماعی / جمعیتی (66/63)، امکانات زیرساختی (63)، اقتصادی (78/61)، نهادی (75/61) و فضایی – کالبدی (2/59) در تغییرات کاربری زمین شهری سنندج بیشترین تاثیر را دارند. همچنین سه عامل مهاجرت، منزلت اجتماعی و توزیع عادلانه خدمات شهری بعنوان پیشران‌های استراتژیک مشخص شدند.
مطالعات شهری
سحر سماواتی
چکیده
امروزه روند فزایند های از مطالعات اجتماعی به بررسی و ارزیابی ارتباط تصمیمات سیاست گذاری های عمومی و الگوی حاکمیت شهری بر کیفیت زندگی و شادی شهروندان پرداخته اند. حکومت خوب همواره یکی از معیارهای کلیدی اثرگذار بر شادی شهروندان شناخته شده و بهترین جوامع با میزان شادی و خوشبختی شهروندان ارزیابی شده اند. محدودیت مطالعات در این حوزه و ...
بیشتر
امروزه روند فزایند های از مطالعات اجتماعی به بررسی و ارزیابی ارتباط تصمیمات سیاست گذاری های عمومی و الگوی حاکمیت شهری بر کیفیت زندگی و شادی شهروندان پرداخته اند. حکومت خوب همواره یکی از معیارهای کلیدی اثرگذار بر شادی شهروندان شناخته شده و بهترین جوامع با میزان شادی و خوشبختی شهروندان ارزیابی شده اند. محدودیت مطالعات در این حوزه و وضعیت بحرانی شادی شهروندان ایرانی در آمارها و گزارش های جهانی شادی، نشانگر اهمیت توجه به این مسئله می باشد. این پژوهش باهدف شناسایی معیارهای اثرگذار حکومت بر شادی شهروندان مبتنی بر مرور سیستماتیک در پایگاه های داده , Google Taylor and Francis, science direct Scholar, Sage در بازه زمانی سال‌های 2000 تا 2022 انجام شده است. در مجموع 402 مقاله مرتبط شناسایی شده که پس از بررسی دقیق و تفصیلی مقالات در نهایت 35 مقاله شناسایی و طبقه بندی شدند. یافته ها نشانگر اهمیت و اثرگذاری کیفیت های سیاست گذاری- حقوقی، اقتصادی- مالی، عملکردی و اجتماعی بر شادی شهروندان می باشد، مؤلفه های دموکراسی، آزادی، عدالت و اعتماد اجتماعی، مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم گیری و در نظر گرفتن سیاست های شادی شهروندان دارای بالاترین فراوانی در مطالعات می باشد. یافته های این پژوهش می تواند سیاست گذاران و برنامه‌ریزان شهری و حکومتی را در مسیرارتقاء کیفیت زندگی و شادی شهروندان یاری نماید.
برنامهریزی شهری
مریم دانشور
چکیده
با افزایش جمعیت و تعداد شهرها در قرن حاضر خصوصاً در کشورهای در حال توسعه، کیفیت زندگی در شهرها به موضوع مهمی در برنامهریزی شهری تبدیل شده‌است. طرح جامع (توسعه و عمران) شهر یکی از مهمترین اسناد توسعه شهری است که در فرایندی هزینه‌بر در مراجع محلی و ملی به تصویب می‌رسد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی جایگاه مولفه‌های کیفیت زندگی در فرایند ...
بیشتر
با افزایش جمعیت و تعداد شهرها در قرن حاضر خصوصاً در کشورهای در حال توسعه، کیفیت زندگی در شهرها به موضوع مهمی در برنامهریزی شهری تبدیل شده‌است. طرح جامع (توسعه و عمران) شهر یکی از مهمترین اسناد توسعه شهری است که در فرایندی هزینه‌بر در مراجع محلی و ملی به تصویب می‌رسد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی جایگاه مولفه‌های کیفیت زندگی در فرایند تصویب طرح جامع سوم شهر مشهد مشهد است. فرایند تصویب این طرح در سال 1389 آغاز شده و در نهایت طرح در سال 1396 ابلاغ شده است. به منظور مطالعه اسناد تصویب طرح از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. ابزار جمع‌آوری دادهها اسنادی و ابزار تحلیل داده به صورت تحلیل محتوای قیاسی در نرم افزار مکس‌کیودا بوده‌است. بر اساس مطالعات مبانی نظری مولفه‌های کیفیت زندگی در فرایند برنامهریزی در دو بعد ماهوی و رویه‌ای شناسایی شده است. در بعد ماهوی زیرساخت‌های بهداشتی، درمانی، تفریحی، آموزشی، تکنولوژیکی، محیط طبیعی، اجتماعی و اقتصادی مد نظر بوده و در بعد رویه‌ای ملاحظات کیفی در رویکرد برنامهریزی، ملاحظات کیفی در اسناد برنامهریزی، ملاحظات کیفی در اجرای برنامه، سازمان برنامهریزی و سلسله مراتب برنامهریزی مورد توجه بوده‌است. در نتیجه تحلیل صورتجلسات طرح، 1034 کد شناسایی شده و با توجه به مدل مفهومی شناسایی شده در ادبیات نظری طبقه‌بندی شده‌اند. بر اساس یافتههای پژوهش، 81.23% کدهای شناسایی شده رویه‌ای و 18.76% ماهوی بوده‌اند. در صورتجلسات تصویب طرح، به سازمان برنامهریزی بیشترین میزان توجه صورت گرفته اما به زیرساخت تکنولوژیکی و ملاحظات کیفی در اجرای برنامه پرداخته نشده است. در مقیاس محلی (شامل صورتجلسات کمیسیون تخصصی کارگروه، کارگروه امور زیربنایی و شهرسازی و شورای برنامهریزی استان) نسبت توجه به ایعاد ماهوی کیفیت زندگی در برنامهریزی شهری تقریباً دو برابر مقیاس ملی (کمیته فنی شورای‌عالی شهرسازی و معماری و شورای‌عالی شهرسازی و معماری) بوده است. براساس یافتههای پژوهش پیشنهاد می‌شود ابعاد ماهوی کیفیت زندگی در فرایند تصویب طرح‌های توسعه شهری، خصوصاً در مقیاس ملی مورد توجه ویژه مسئولان امر قرار گیرد.
جعفر گنجعلی؛ رویا انصاری
دوره 1398، شماره 13 ، اسفند 1398
چکیده
چکیده
در این پژوهش، استعدادها و امکانات موجود در دهستان‌های دیناران و پشتکوه در شاخص‌های انسانی، اقتصادی، خدماتی، و طبیعی مورد بررسی قرارگرفته است. هدف از این پژوهش اولویتبندی سکونتگاه‌های روستایی دهستان‌های پشتکوه و دیناران در زمینه بحران‌های سکونتگاهی است. این پژوهش در چهارچوب روش کمی انجام شده و داده‌های این پژوهش به ...
بیشتر
چکیده
در این پژوهش، استعدادها و امکانات موجود در دهستان‌های دیناران و پشتکوه در شاخص‌های انسانی، اقتصادی، خدماتی، و طبیعی مورد بررسی قرارگرفته است. هدف از این پژوهش اولویتبندی سکونتگاه‌های روستایی دهستان‌های پشتکوه و دیناران در زمینه بحران‌های سکونتگاهی است. این پژوهش در چهارچوب روش کمی انجام شده و داده‌های این پژوهش به روش توصیفی-پیمایشی گردآوری شده است. در بخش تحلیل، داده‌های گردآوری شده از طریق شاخص مرکزیت، تحلیل خوشه‌ای، تحلیل عاملی و TOPSIS مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس، رتبه روستاها تعیین و براساس میانگین رتبهها، دهستان‌های مورد مطالعه در زمینه بحران اولویتبندی شده است. در نهایت، در راستای برنامهریزی راهبردی با بررسی عوامل درونی (قوت و ضعف) و عوامل بیرونی (فرصت و تهدید) راهکارها، محدودیتها، و عوامل بحرانساز مورد شناسایی قرار گرفته است
سحر موحدی؛ علی رستمی
دوره 1399، شماره 14 ، خرداد 1399
چکیده
چکیده
یکی از عرصه‌های نوین در مطالعات حوزه برنامهریزی طرح‌های توسعه در ایران، مناطق مرزی میباشند. هرچند از گذشته تاکنون ابعاد گوناگون مسائل و مشکلات مربوط به این مناطق به‌طور پراکنده مورد مطالعه قرار گرفته است، اما آمایش این مناطق تاکنون جایگاهی در نظام برنامهریزی توسعه کشور نداشته است به همین دلیل، فقدان یک چارچوب نظری برای ...
بیشتر
چکیده
یکی از عرصه‌های نوین در مطالعات حوزه برنامهریزی طرح‌های توسعه در ایران، مناطق مرزی میباشند. هرچند از گذشته تاکنون ابعاد گوناگون مسائل و مشکلات مربوط به این مناطق به‌طور پراکنده مورد مطالعه قرار گرفته است، اما آمایش این مناطق تاکنون جایگاهی در نظام برنامهریزی توسعه کشور نداشته است به همین دلیل، فقدان یک چارچوب نظری برای انجام مطالعات علمی در رابطه با آمایش مناطق مرزی دیده می‌شود. مناطق مرزی خود عاملی برای جذب گردشگر هستند و به میزان زیادی پتانسیل جهت توسعه گردشگری را دارا میباشند و در مقابل گردشگری نیز می‌تواند با گسترش در مرزها، این مناطق را تا سطح جهانی شدن مطرح کند، در نتیجه این فعالیت پیچیده نیاز به برنامهریزی دارد، یکی از مناطق مرزی مناسب گردشگری در ایران بندر چند منظوره آستارا می‌باشد؛ که هممرز بودن آن با کشور آذربایجان از نقطه نظر تجاری و گردشگری حائز اهمیت است، وجوه مشترک فرهنگی و قومیتی در این محدوده مرزی دو کشور می‌تواند پتانسیل مناسبی جهت جذب گردشگران باشد. هدف این مقاله بررسی اهمیت برنامهریزی گردشگری مرزی بندر چند منظوره آستارا براساس پتانسیل‌های جذب توریست در منطقه می‌باشد. روش پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است. دادهها از منابع کتابخانه‌ای، داده‌های آبوهوا شناسی و مصاحبه با نخبگان می‌باشد و از طریق مدل TCI،SWOT مورد بررسی قرار گرفتند. یافتههای حاصل از این پژوهش نشان میدهد که به علت موقعیت مستعد محدوده مرزی آستارا در شمال ایران با کشورهای حوزه خزر، توسعه گردشگری فرهنگی می‌تواند یکی از بخش‌های پراهمیت برنامهریزی در این منطقه باشد که در این راستا بررسی پتانسیل‌های گردشگری فرهنگی و ماه‌های آسایش توریست، توان‌ها و زمان‌های مناسب گردشگری مرزی در آستارا را مشخص می‌کند. از آنجا که بحث گردشگری مرزی در ایران معقوله‌ای جدید است در این مقاله فقط به لزوم توجه به آن در برنامه‌ریزی‌های گردشگری فرهنگی به‌عنوان یک جنبه مهم در آمایش سرزمین‌های مرزی اشاره شده است.
جامعه‌شناسی شهری
نیما بردیا فر
دوره 1400، شماره 18 ، خرداد 1400
چکیده
چکیدهزنان به عنوان نیمی از جمعیت تهران یکی از اقشار تأثیرگذار در بروز بحران آب و در عین حال حل مسائل مرتبط با آن هستند. بر مبنای فرایند اجتماعی مطرح شده در این پژوهش در دوران جدید نوعی روانشناسی خاص در زنان بروز کرده است که آنها را نسبت به هر دوره تاریخی دیگری متمایز می‌سازد به نحوی که آنها را به مثالی بی‌مانند در میان اسلاف هم‌جنس ...
بیشتر
چکیدهزنان به عنوان نیمی از جمعیت تهران یکی از اقشار تأثیرگذار در بروز بحران آب و در عین حال حل مسائل مرتبط با آن هستند. بر مبنای فرایند اجتماعی مطرح شده در این پژوهش در دوران جدید نوعی روانشناسی خاص در زنان بروز کرده است که آنها را نسبت به هر دوره تاریخی دیگری متمایز می‌سازد به نحوی که آنها را به مثالی بی‌مانند در میان اسلاف هم‌جنس خود از یکسو و مردان از سوی دیگر بدل ساخته است. در این پژوهش از روش کیفی مردمنگاری برای انجام عملیات پژوهش و کلیه مراحل کار میدانی استفاده شده است. یافته-های این پژوهش برآمده از تجربه زیسته زندگی پژوهشگران در تهران، مشاهدات و مصاحبههای با طبقات مختلف شهری است. این مطالعه نشان میدهد زنان به واسطه تغییرات ساختاری و تکنولوژیک سال‌های اخیر از یکسو و انتظار نقش ناشی از ایدئولوژی نقش جنسی از سوی دیگر، به کارگزاران اخلاق متمدنانه در تأمین بهداشت عمومی و مصرف افراطی آب مبدل شده-اند. شستشوی مداوم فضاها (توالت، حمام، آشپزخانه، حیاط)، وسایل منزل (ظروف، البسه، فرش، پرده) و تمرکز بر بهداشت خود و سایر اعضای خانواده از تغییراتی است که به واسطه این فرایند بیش از هر دوره تاریخی دیگری در زنان امروز قابل مشاهده است.
مطالعات شهری
محمدرضا نقصان محمدی؛ سعیده هرندی زاده
چکیده
از بین رفتن آثار تاریخی شاخص و کاهش نشانه‌های ارزش تاریخی معابر، کاهش مطابقت ابنیۀ نوساز با تاریخ معماری شهرها و تداخل حرکتی سواره و پیاده از مشکلات بروزیافتۀ ناشی از خودرومداری در اغلب شهرهای تاریخی است. بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در این شهرها با توجه به محورهای شکل‌گرفته براساس عناصر تاریخی، شاخص، طبیعی و حرکت آهستۀ پیاده، ...
بیشتر
از بین رفتن آثار تاریخی شاخص و کاهش نشانه‌های ارزش تاریخی معابر، کاهش مطابقت ابنیۀ نوساز با تاریخ معماری شهرها و تداخل حرکتی سواره و پیاده از مشکلات بروزیافتۀ ناشی از خودرومداری در اغلب شهرهای تاریخی است. بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در این شهرها با توجه به محورهای شکل‌گرفته براساس عناصر تاریخی، شاخص، طبیعی و حرکت آهستۀ پیاده، گردشگری را تقویت خواهد کرد و زمینۀ جلوگیری از مشکلاتی مانند آلودگی هوا و تراکم ترافیک را در پی خواهد داشت. قرارگیری و اتصال مناسب محورهای تاریخی در شبکه‌ای منسجم موجب بهبود کارکرد مسیر و پاسخگویی به نیاز پیاده در فضای شهر می‌شود. پژوهش حاضر با هدف تقویت رابطه و انسجام محورهای تاریخی با استفاده از ارتقای پتانسیل‌های گردشگری و کیفیت پیاده‌مداری در ساختار تاریخی شهر صورت گرفته و در جست‌وجوی راه‌حلی برای کاهش معضلات در محلۀ مورد بررسی است. نوع پژوهش کاربردی است که با روش توصیفی، تحلیل محتوا و مطالعات کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است. در بخش مبانی نظری نظرات نظریه‌پردازان مختلف در زمینۀ پیاده‌مداری، ساختار شهر و گردشگری بررسی و مؤلفه‌ها و شاخص‌های شبکۀ پیاده‌مدار گردشگری استخراج شده، سپس به‌وسیلۀ تحلیل یکپارچۀ سوات و ابزار تحلیل شبکۀ شهری در نرم‌افزار راینو، شاخص‌های دسترسی، جاذبه و مستقیم بودن در محدودۀ مطالعه، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. همچنین از ترکیب فرآیند طراحی شهری راهبردی و جامع در تدوین راهکارهای طراحی استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل شبکۀ شهری[1] نشان‌دهندۀ اهمیت کاربری‌ها و دسترسی شبکۀ معابر در تعیین پتانسیل‌های یک مکان به‌منظور طراحی محور پیاده‌مدار گردشگری است. ارتقای دو مفهوم پیاده‌مداری و گردشگری در ساختار تاریخی شهر توسط تقویت ابعاد و مؤلفه‌های مشترکی مانند اختلاط کاربری، پیوستگی، وجود عناصر طبیعی، دسترسی و سایر مؤلفه و شاخص‌های درگیر، موجب تقویت ارتباط محورهای تاریخی با یکدیگر و آرام‌سازی در مکان تلاقی ساختار قدیم و جدید خواهد شد. تقویت کارکردهای سازگار موجود، ایجاد و تقویت پیوستگی مسیرهای یادمانی، احیای عنصر شاخص قلعه و تدوین ضوابط جداره‌سازی ایرانی-اسلامی باعث تقویت ارزش کالبدی و تاریخی خواهد شد.
مهدی منتظرالحجه؛ نازنین صاحبی
چکیده
ایجاد شهرهای جدید به دلیل حجم عظیم فعالیت‌های انجام یافته، منابع مصرف شده و گروه جمعیتی قابل توجهی را که به خود جذب می کند، اثرات عمیقی بر ابعاد مختلف زندگی انسان و اکوسیستم برجای می گذارد؛ بنابراین ضروری است این طرح ها از جنبه اثراتشان بر ابعاد مختلف زندگی شهروندان به ویژه سلامت ایشان مورد ارزیابی قرار گیرند. در طی سال‌های اخیر ...
بیشتر
ایجاد شهرهای جدید به دلیل حجم عظیم فعالیت‌های انجام یافته، منابع مصرف شده و گروه جمعیتی قابل توجهی را که به خود جذب می کند، اثرات عمیقی بر ابعاد مختلف زندگی انسان و اکوسیستم برجای می گذارد؛ بنابراین ضروری است این طرح ها از جنبه اثراتشان بر ابعاد مختلف زندگی شهروندان به ویژه سلامت ایشان مورد ارزیابی قرار گیرند. در طی سال‌های اخیر روش مناسب برای انجام این امر «ارزیابی اثرات سلامت» هست. در ایران به استناد بند (ب) ماده (32) قانون برنامه پنجم توسعه، تهیه تنظیم پیوست ملی سلامت، برای طرح های بزرگ توسعهای که از جمله مصادیق آن طرح شهرهای جدید می‌باشد، لازم‌الاجرا است. بدین منظور در این پژوهش پروژه شهر جدید صدرا مورد ارزیابی اثرات سلامت قرار گرفته است. هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر سلامت ساکنین شهر صدرا و بررسی آثار احتمالی (مثبت و یا منفی) این عوامل بر سلامت و میزان شدت تأثیر هر یک از این عوامل است. بدین منظور با بررسی شاخص‌های مستخرج شده از منابع و با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی عوامل سلامت در شهر صدرا شناسایی شدند و پس از شناسایی این عوامل در قالب عوامل اولویتبندی شده، اثرات مثبت یا منفی هرکدام با استفاده از نظرات ساکنان شهر صدرا در قالب پرسشنامه و با کمک آزمون تی تست (T-test) تک متغیره مورد بررسی قرارگرفته شد. نتایج نشان دادند تمامی متغیرهای عوامل 12 گانه مستخرج شده از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی، به جز دو متغیر «کیفیت هوا » و «کیفیت آب » اثرات منفی بر سلامت دارند.
مهدی فدائی
دوره 1398، شماره 13 ، اسفند 1398
چکیده
چکیده
با حفاظت، باززنده‌سازی و استقرار حیات در بافت‌های باارزش روستایی امکان بازشناسی فرهنگ‌های بومی و محلی میسر می‌شود و از این راه انتقال تجارب فرهنگی تحقق می‌یابد. هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی بهینه برنامهریزی توسعه بافت‌های با ارزش روستایی جهت توسعه گردشگری با تاکید بر گردشگری روستایی دهستان سُه شهرستان شاهین شهر و میمه ...
بیشتر
چکیده
با حفاظت، باززنده‌سازی و استقرار حیات در بافت‌های باارزش روستایی امکان بازشناسی فرهنگ‌های بومی و محلی میسر می‌شود و از این راه انتقال تجارب فرهنگی تحقق می‌یابد. هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی بهینه برنامهریزی توسعه بافت‌های با ارزش روستایی جهت توسعه گردشگری با تاکید بر گردشگری روستایی دهستان سُه شهرستان شاهین شهر و میمه است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش 32 نفر از کارشناسان دارای تخصص مرتبط و نمونه آماری برابر با کل جامعه آماری است. ابزار گردآوری داده پرسشنامهای دو قسمتی شامل 36 گویه در قسمت بافت با ارزش و 28 گویه در قسمت توسعه گردشگری روستایی است. داده‌های پژوهش از طریق مدلسازی معادلات ساختاری و آزمون تحلیل عاملی تاییدی در نرم‌افزار‌هایspss22 و Smart PLS مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که به طور کلی برنامهریزی توسعه بافت‌های با ارزش روستایی بر توسعه گردشگری تاثیر مثبت دارد. در این میان شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، و کالبدی بر توسعه گردشگری اثرگذار است. علاوه بر این، شاخص کالبدی بیشترین تاثیر و شاخص اجتماعی کمترین تاثیر را بر توسعه گردشگری داشته است.
مریم کیانی
دوره 1399، شماره 14 ، خرداد 1399
چکیده
چکیده
در اجرای پروژه های عمران شهری عواملی مؤثر بر پیشبرد پروژه وجود دارد که معمولاً شناسایی دقیق آنان پیچیده و دشوار است. اگرچه عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در تئوری بسیار جذاب می‌باشد؛ اما در عمل، برای پیادهسازی آن خصوصاً در کشورهای درحال‌توسعه مشکلات بسیاری وجود دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی و اولویتبندی عوامل اصلی ...
بیشتر
چکیده
در اجرای پروژه های عمران شهری عواملی مؤثر بر پیشبرد پروژه وجود دارد که معمولاً شناسایی دقیق آنان پیچیده و دشوار است. اگرچه عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در تئوری بسیار جذاب می‌باشد؛ اما در عمل، برای پیادهسازی آن خصوصاً در کشورهای درحال‌توسعه مشکلات بسیاری وجود دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی و اولویتبندی عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در میزان موفقیت پروژههای عمران شهری (نمونه موردی: شهرداری‌های استان چهارمحال و بختیاری) است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه اجرای تحقیق از نوع توصیفی-علّی و به لحاظ جهت-گیری توسعهای می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات میدانی–پیمایشی است. شیوه نمونهگیری در این تحقیق روش نمونهگیری سهمیهای است و 60 پرسشنامه تنها در بین افرادی که دارای تخصص، تجربه و آگاه به مسئله بودند توزیع گردید که از این تعداد 50 نفر به پرسشنامهها پاسخ دادند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامهای محقق ساخته است که روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید مدیریت و استاد راهنما و روایی محتوایی توسط چند نفر اعضای جامعه آماری مورد تائید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه بالاتر از 7/0 گزارش شد. تجزیه‌وتحلیل دادهها از روش یافتن میانگین و وزندهی ذهنی دادهها و با استفاده از روش تاپسیس انجام شد و به بررسی پاسخ سؤالات این تحقیق پرداخته‌شده است که درنهایت 9 عامل مهم شناسایی و به ترتیب اولویت دستهبندی شدند. علاوه بر این یافتههای پژوهشی نشان میدهد که عوامل اصلی مدیریتشهری با رویکرد جهادی به ترتیب اولویت شامل برنامهریزی واقعگرایانه و انتخاب پیمانکار مناسب؛ پیچیدگیهای طراحی پروژه؛ حمایت و پشتیبانی مدیران ارشد؛ تعیین شرایط محدودیتها و امکانات موجود؛ تجربه از پروژه-های گذشته؛ واضح بودن اهداف و شناسایی دقیق پروژه و انتخاب مناسب پروژه؛ عدم تأخیرات و اشتباهات در تهیه مدارک و نقشهها؛ تخصیص مناسب و کافی بودجه و منابع و پرداخت به‌موقع به پیمانکار؛ مشوقها و جریمه از سوی کارفرما میباشند.
سعید نصیری زارع
دوره 1400، شماره 18 ، خرداد 1400
چکیده
امروزه بیشتر محققان در بررسی مخاطرات طبیعی و شناسایی تغییرات دوره‌ای آن از فنون سنجش از دور استفاده می‌کنند و استفاده از این فنون به دلیل دقت و سهولت کاربرد آن همواره ابزار مفیدی برای محققان بوده است. در این میان، بررسی سیل به عنوان یک مخاطره طبیعی اغلب به عنوان یک پهنه آبی در تصاویر ماهواره‌ای به کمک شاخص‌های مختلف مورد بررسی قرار ...
بیشتر
امروزه بیشتر محققان در بررسی مخاطرات طبیعی و شناسایی تغییرات دوره‌ای آن از فنون سنجش از دور استفاده می‌کنند و استفاده از این فنون به دلیل دقت و سهولت کاربرد آن همواره ابزار مفیدی برای محققان بوده است. در این میان، بررسی سیل به عنوان یک مخاطره طبیعی اغلب به عنوان یک پهنه آبی در تصاویر ماهواره‌ای به کمک شاخص‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تحقیق به پهنه‌بندی نواحی روستایی آسیب‌دیده در سیل شهرستان هویزه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و به کمک فن سنجش از دور و شاخص اختلاف آب نرمال شده (NDWI) پرداخت. بدین ترتیب بعد از تهیه تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 برای سال‌های 2018 و 2019، خطای هندسی و رادیومتریک به عنوان پیش پردازش این نوع از دادهها در Envi 5.3 برروی آنها انجام، شاخص اختلاف آب نرمال شده محاسبه و مناطق سیل‌زده با تفاضل پهنه آبی آن در سال پایه (2018) مشخص شد و در نهایت با خروجی آن در Arc Gis نواحی روستایی آسیب دیده در سیلاب شهرستان هویزه شناسایی شدند. نتایج تحقیق نشان داد، از میان 137 نقطه روستایی در این شهرستان، 10 روستا در سیلاب فروردین 1398، آسیب جدی دیده است. این تعداد از روستا، 19 درصد از جمعیت کل نواحی روستایی شهرستان هویزه که 38 درصد کل جمعیت شهرستان مورد مطالعه بوده در برداشته که جمعیت بالایی محسوب می‌گردد. بدین تریب با مشخص شدن نواحی روستایی آسیب دیده در شهرستان مورد مطالعه، برنامهریزی برای بهبود وضعیت این نواحی برای برنامه‌ریزان ضرورت دارد.
مطالعات شهری
محمود قلعه نویی
چکیده
مفاهیمی چون گسست تاریخی، کارکردگرایی، سبک بین‌الملل و استانداردسازی همگی از ویژگیهای مدرنیزم است. با پیدایش پست مدرنیزم، لزوم توجه به زمینه در ابعاد مختلف از سوی اندیشمندانی از حوزه‌های مختلف همچون تاریخ، فرهنگ، فلسفه، زبان، محیط زیست، روانشناسی و پدیدارشناسی مورد تأکید قرار گرفت؛ اما زمینه گرایی در شهر، فضا و به‌طور کلی محیط ...
بیشتر
مفاهیمی چون گسست تاریخی، کارکردگرایی، سبک بین‌الملل و استانداردسازی همگی از ویژگیهای مدرنیزم است. با پیدایش پست مدرنیزم، لزوم توجه به زمینه در ابعاد مختلف از سوی اندیشمندانی از حوزه‌های مختلف همچون تاریخ، فرهنگ، فلسفه، زبان، محیط زیست، روانشناسی و پدیدارشناسی مورد تأکید قرار گرفت؛ اما زمینه گرایی در شهر، فضا و به‌طور کلی محیط مصنوع، نیاز به بازشناسی موشکافانه تری بهویژه در ارتباط با حوزه هایی چون نشانه شناسی، معناگرایی و ساختارگرایی و نیز رویکردهایی چون سنت گرایی و بوم گرایی که چهارچوب‌های نظری آن را ایجاد نموده اند، دارد. با توجه به خاستگاه‌های گوناگون، بازگشت به زمینه گرایی از سال‌های 1960 تاکنون با دگرگونی‌هایی در نگرش، ابعاد، اصول و روش‌ها همراه بوده است. پژوهش حاضر با مروری بر اندیشه های تأثیرگذار بر زمینه گرایی در شهرسازی و معماری، به دنبال شناخت تأثیر جنبش ها، رویکردها و پارادایم های گوناگون در حوزه‌های مختلف در بازه زمانی 1960 تاکنون می‌باشد. روش پژوهش حاضر توصیفی بوده و با تشریح اندیشه‌های صاحب‌نظران زمینه گرایی در رشته معماری و شهرسازی و نیز رشته‌های مرتبط و پیشرویی همچون فلسفه و زبانشناسی که آبشخور اندیشه‌های این دو رشته اند، سه گروه اصلی و متمایز را دسته بندی می‌نماید. از سه دسته شناسایی شده، دسته نخست که بیشتر تحت تأثیر فلسفه و زبانشناسی اندیشمندان فرانسوی هستند؛ دسته دوم که تمـرکز بیشتری بر روی تاریـخ، فرهنگ، سنت گرایی، بوم گرایی و توده گرایی دارد و دسته سوم که با توجه به تاریخ، سنت، فرهنگ بومی و بوم گرایی، تلاش در همزیستی با محیط زیست داشته و در راستای همگرایی با اصول توسعه پایدار تلاش کرده است.
برنامهریزی شهری
مینا حیدری تمرآبادی
چکیده
این پژوهش مربوط به ارزیابی مؤلفه‌های زیبایی محیط بر کیفیت فضاهای عمومی در منطقۀ عظیمیۀ شهر کرج است. چهار مؤلفۀ کیفیت فضاهای عمومی و چهارده مؤلفۀ زیبایی محیط برگزیده شده‌اند. در مرحلۀ بعد ارتباط این دو دسته متغییر‌ها و وضعیت آنها در سطح منطقه ارزیابی شده است. روش پژوهشْ توصیفی- پیمایشی است. چک‌لیستی از مؤلفه‌ها تنظیم شد. برای ...
بیشتر
این پژوهش مربوط به ارزیابی مؤلفه‌های زیبایی محیط بر کیفیت فضاهای عمومی در منطقۀ عظیمیۀ شهر کرج است. چهار مؤلفۀ کیفیت فضاهای عمومی و چهارده مؤلفۀ زیبایی محیط برگزیده شده‌اند. در مرحلۀ بعد ارتباط این دو دسته متغییر‌ها و وضعیت آنها در سطح منطقه ارزیابی شده است. روش پژوهشْ توصیفی- پیمایشی است. چک‌لیستی از مؤلفه‌ها تنظیم شد. برای تحلیل دادهها از نرم‌افزار SPSS و برای رتبه‌بندی محله‌ها از تکنیک رتبه‌بندی وایکور استفاده شده است. شاخص‌های تعیین‌شدۀ کیفیت فضاهای عمومی شهری با استفاده از شاخص KMO مقداری بالاتر از 0.7 و مؤلفه‌های زیباشناسی بصری شهر مقداری بالاتر از 0.8 را کسب کرده‌اند و مقدار پایایی گویه‌ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.702 بوده است. برای تحلیل رابطۀ مؤلفه‌ها کیفیت فضاهای عمومی از آزمون همبستگی و برای تحلیل فرضیۀ مربوط به وجود تفاوت معنا‌دار بین مؤلفه‌ها، با توجه به طبیعی نبودن دادهها، از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. در مرحلۀ بعد با استفاده از تکنیک رتبه‌بندی ویکور، محله‌های سیزده‌گانه براساس متغیرهای کیفیت فضاهای عمومی و زیباشناسی بصری رتبه‌بندی شده‌اند. در محیط GIS لایۀ اطلاعاتی مربوط به شاخص‌ها تشکیل و نقشه‌های توزیع فضایی ترسیم شود. نتایج پژوهش نشان داد تفاوت معناداری بین مؤلفه‌های کیفیت فضاهای عمومی و زیبایی محیط در سطح منطقۀ موردمطالعه وجود دارد. همچنین نتایج رتبه‌بندی نشان میدهد که در محله‌هایی که میزان مؤلفه‌های زیبایی در سطح پایینی قرار دارند (محله: تپۀ مرادآب، خیابان ایزدپناه، حسین‌آباد)، کیفیت محیطی کمتر در نتیجه وضعیت کیفیت منظر شهری و رفاه بصری کمتری دارند. در مقابل محله‌های خیابان مهران، خیابان اسبی و خیابان رسالت از منظر کیفیت محیط و زیبایی نمای شهری در وضعیتی خوبی قرار دارند.
مطالعات شهری
پرستو داروئی؛ مینا کشانی همدانی
چکیده
زیست پذیری در معنای اصلی و کلی خود به مفهوم دستیابی به قابلیت زندگی است که بر کیفیت زندگی در سطح محلی متمرکز است و در طول سال‌ها تکامل یافته و اغلب منعکس‌کننده رابطه‌ای ایده‌آل بین محیط زندگی و زندگی اجتماعی است. با توجه به این موضوع، شکل‌گیری سکونتگاه‌ها به ویژه در مناطق گرم و خشک و زیست پذیری آنها، نماد بارز تعامل انسان و طبیعت ...
بیشتر
زیست پذیری در معنای اصلی و کلی خود به مفهوم دستیابی به قابلیت زندگی است که بر کیفیت زندگی در سطح محلی متمرکز است و در طول سال‌ها تکامل یافته و اغلب منعکس‌کننده رابطه‌ای ایده‌آل بین محیط زندگی و زندگی اجتماعی است. با توجه به این موضوع، شکل‌گیری سکونتگاه‌ها به ویژه در مناطق گرم و خشک و زیست پذیری آنها، نماد بارز تعامل انسان و طبیعت در محیط بیابانی، باوجود مشکلات موجود در نحوه تأمین آب و محدودیت منابع آبی است. از اقدامات ابتکاری سازگاری ایرانیان با اقلیم خشک و کم آبی، قنات است که به عنوان یک سیستم آبرسانی پایدار، مستقیماً بر شیوه زیست و زیست‌پذیری این مناطق اثرگذار بوده است. به همین منظور در این پژوهش به بازشناسی اهمیت و نقش قنات بر زیس تپذیری سکونتگاه های شهری و روستایی پرداخته شده است. به این منظور با به‌کارگیری روش فراترکیب از میان 58 مقاله انتخاب شده، تعداد 27 مقاله به صورت مدون و اصولی فیلتر و سپس کدگذاری گردید. با بررسی این مقالات، در ابتدا 164 کد باز و در نهایت 5 مقوله به عنوان ابعاد اصلی زیست پذیری شامل ابعاد زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی به عنوان نقش قنات بر زیست‌پذیری سکونتگاه‌های انسانی که در پژوهشهای داخلی و خارجی به آنها اشاره شده بود، شناسایی، استخراج و دسته بندی گردید. نتایج این پژوهش نشان میدهد که نظام قنات به صورت مجموع های از اجزای مرتبط و بر مبنای چارچوبی دیرپا از روابط بر تمام سکونتگاه های انسانی و زیست پذیری آنها تأثیر داشته است.
محمد نصراصفهانی؛ محمدرضا پورجعفر؛ الهام قاسمی
دوره 1398، شماره 13 ، اسفند 1398
چکیده
چکیده
مشارکت اجتماعی و سرمایه اجتماعی به عنوان شاخص‌ها و مؤلفه‌های پایدرای اجتماعی (مؤلفه سوم شمول اجتماعی) است که پایداری اجتماعی شامل اقداماتی در زمینه‌های طراحی شهری، عرصه‌های اجتماعی و نابرابری‌های فضایی می‌باشد. از سویی دیگر مشارکت اجتماعی به عنوان یکی از معیارهای اصلی سرمایه اجتماعی است که باعث همکاری بیشتر شهروندان با ...
بیشتر
چکیده
مشارکت اجتماعی و سرمایه اجتماعی به عنوان شاخص‌ها و مؤلفه‌های پایدرای اجتماعی (مؤلفه سوم شمول اجتماعی) است که پایداری اجتماعی شامل اقداماتی در زمینه‌های طراحی شهری، عرصه‌های اجتماعی و نابرابری‌های فضایی می‌باشد. از سویی دیگر مشارکت اجتماعی به عنوان یکی از معیارهای اصلی سرمایه اجتماعی است که باعث همکاری بیشتر شهروندان با ارگان‌های ذی‌نفوذ در جهت تحقق بخشیدن به طراحی فضاهای شهری می‌شود. هدف این پژوهش تبیین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و مشارکت اجتماعی با کمک از روش توصیفی-تحلیلی و کیفی و میزان اثرگذاری سرمایه اجتماعی بر مشارکت اجتماعی است. بنابراین با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده در محله شهشهان به بررسی و سنجش این رابطه پرداخته شده است. فرجام این پژوهش با کمک از تکینک SOAR به ارائه راهبردها و پیشنهاداتی در راستای تحقق طراحی شهری و همچنین رسیدن به اهداف مورد نظر منجر شده است. نتایج حاصله از یافتههای پژوهش نشان میدهد که با توجه به مبانی نظری، مؤلفه‌ها و آیتم‌هایی نظیر: مشارکت و درگیر کردن مردم، اعتماد، آموزش و دسترسی به اطلاعات، انجمن‌های داوطلبانه، همکاری و همدلی و حمایت اجتماعی، گروه‌ها و محیط‌های اجتماعی، زمینه خانوادگی و موقعیت اجتماعی، تعامل اجتماعی، روابط اجتماعی، کنش هدفمند، وساطت اجتماعی، امنیت، رضایت، اوقات فراغت، تعهدات و ضمانت، شبکه‌های اجتماعی و فناوری، انسجام اجتماعی و پذیرش تفاوت‌ها و هنجارها است که بر روی مشارکت اجتماعی تأثیر می‌گذارد
امین الله قائدان؛ یاسمین دقیل زاده
دوره 1399، شماره 14 ، خرداد 1399
چکیده
یکی از مسائل مهم شهرداری‌ها در سراسر جهان، کسب درآمد پایدار جهت تأمین هزینه خدمات شهری است. اتکای بیش از حد بسیاری از شهرداری‌ها به درآمدهای ناپایدار، شهرداری را با مشکلات مالی مواجه ساخته است. مطالعه منابع درآمدی پایدار شهرداری‌های جهان و استفاده از تجارب شهرهایی که ساختاری مشابه با شهر شاهینشهر دارند تا حدودی می‌تواند راهگشای ...
بیشتر
یکی از مسائل مهم شهرداری‌ها در سراسر جهان، کسب درآمد پایدار جهت تأمین هزینه خدمات شهری است. اتکای بیش از حد بسیاری از شهرداری‌ها به درآمدهای ناپایدار، شهرداری را با مشکلات مالی مواجه ساخته است. مطالعه منابع درآمدی پایدار شهرداری‌های جهان و استفاده از تجارب شهرهایی که ساختاری مشابه با شهر شاهینشهر دارند تا حدودی می‌تواند راهگشای مشکلات شهرداری شاهینشهر باشد. پژوهش حاضر در سطح شهر شاهینشهر (چارچوب مکانی تحقیق حاضر) انجام شده است. نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات نیز با دو روش اسنادی و مطالعاتی میدانی نیز جهت بررسی علل کاهش درآمدها و افزایش هزینه‌های شهرداری، از شهرداری شاهینشهر صورت گرفته است. در این راستا ابزار مطالعاتی در مرحله اول کتاب، مجلات معتبر و مرتبط، ماهنامه‌ها، پایان‌نامه‌ها و غیره می‌باشد و در مرحله بعد با بهره‌گیری و تحلیل داده‌های مرتبط با عملکرد درآمد و هزینه‌های شهرداری شاهینشهر در دوره‌های مختلف که از شهرداری اخذ گردید، به بررسی و مطالعه شهرداری شاهینشهر از نظر ابعاد مالی و درآمدی پرداخته شده است و درنهایت با توجه به شرایط موجود شهرداری و شهر شاهینشهر به ارائه راهکارهایی در زمینه درآمدزایی پایدار و مستمر برای شهرداری شهر شاهینشهر پرداخته می‌شود. نتایج نشان میدهد درآمد ناشی از عوارض عمومی (عوارض مستمر) به‌طور کلی جزء درآمدهای پایدار به‌حساب می‌آید که از جمع این بخش بیشترین درآمد را عوارض فروش کالا و خدمات و عوارض آلایندگی دارا است
برنامهریزی شهری
امین قهرمانی تولابی؛ ژیلا سجادی
دوره 1400، شماره 18 ، خرداد 1400
چکیده
عوارض و مشکلات نواحی فرسوده و ناکارآمد شهری، چندوجهی هستند و به شکل خاصی بروز می‌نماید. افت منزلت اجتماعی و اقتصادی و نابسامانی‌های کارکردی و کالبدی این بافت‌ها به همراه افت شدید کیفی محیط شهری از جمله دلایلی است که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهری را مجاب به ارائه راهبردهای نوینی در مواجهه با مسائل و مشکلات آن کرده است. در همین ...
بیشتر
عوارض و مشکلات نواحی فرسوده و ناکارآمد شهری، چندوجهی هستند و به شکل خاصی بروز می‌نماید. افت منزلت اجتماعی و اقتصادی و نابسامانی‌های کارکردی و کالبدی این بافت‌ها به همراه افت شدید کیفی محیط شهری از جمله دلایلی است که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهری را مجاب به ارائه راهبردهای نوینی در مواجهه با مسائل و مشکلات آن کرده است. در همین راستا هدف این پژوهش واکاوی پیشران‌های کلیدیِ موثر بر ارتقاء بافت‌های ناکارآمد شهری با رویکرد آینده‌پژوهی در شهر کرمانشاه می‌باشد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و با توجه به مؤلفه‌های مورد بررسی، رویکرد حاکم بر آن روش توصیفی – تحلیلی می‌باشد و از تکنیک پویش محیطی و دلفی برای شناسایی شاخص‌ها استفاده شده است. سپس پرسشنامه‌ی نیمه‌ساختاریافته بین 45 کارشناس متخصص و خبره در حوزه‌ی مسائل شهری توزیع شد. و داده‌های بدست آمده از طریق نرم‌افزار MICMAC تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحقیق نشان داد که سیستم شهری بخصوص در بخش بافت فرسوده‌ی شهر کرمانشاه شرایط ناپایداری را سپری می‌کند. همچنین بر اساس تحلیل‌های انجام گرفته، 19 عامل به عنوان پیشران‌های کلیدی مانند روش‌های آمرانه مدیریتی به منظور نوسازی بافت فرسوده، تمرکزگرایی، تزریق به موقع اعتبارات هنگام نوسازی بافت فرسوده ناحیه به صورت مستقیم و متغیرهای توجه به بهسازی و نوسازی در طرح‌های جامع و تفصیلی، حق مداخله شهروندان در ساخت و سازه، بسترسازی جهت ورود بخش خصوصی و تعادل‌بخشی و تحقق عدالت اجتماعی به صورت غیرمستقیم برای ارتقای کیفیت و عملکرد بافت‌های فرسوده معرفی شدند.
فرشاد طهماسبی زاده
چکیده
برنامه ریزی محله محور با رویکردی مشارکتی، دموکراتیک و مردم محور مبتنی بر تطبیق برنامه‌ها و طرح‌ها با نیازها و خواسته‌های ساکنین محله‌های شهر است، تحقق آن وابسته به مشارکت شهروندان در سطح محله‌ها است، اما در نظام برنامه ریزی و مدیریت شهری ایران مشارکت با محدودیت‌هایی مواجه است این پژوهش برآن است تا عوامل تسهیل کننده و محدود کننده ...
بیشتر
برنامه ریزی محله محور با رویکردی مشارکتی، دموکراتیک و مردم محور مبتنی بر تطبیق برنامه‌ها و طرح‌ها با نیازها و خواسته‌های ساکنین محله‌های شهر است، تحقق آن وابسته به مشارکت شهروندان در سطح محله‌ها است، اما در نظام برنامه ریزی و مدیریت شهری ایران مشارکت با محدودیت‌هایی مواجه است این پژوهش برآن است تا عوامل تسهیل کننده و محدود کننده مشارکت شهروندان در برنامه ریزی محله محور را به صورت موردی در شهر اصفهان بررسی نماید. براساس هدف پژوهش از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت روش از نوع توصیفی- موردی و تحلیلی است در گردآوری دادهها از روش اسنادی و میدانی به شکل پرسشنامه استفاده شده است. در تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون‌های آماری فریدمن و آزمون تی تک نمونه‌ای و تحلیل خوشه‌ای در نرم افزار spss استفاده شده است یافتههای پژوهش نشان می دهد از جمله عوامل محدودکننده در مشارکت محله محور مشخص نبودن جایگاه مشارکت کنندگان در ساختار مدیریت شهری، بی‌توجهی مدیریت شهری به مشارکت، عدم اعتقاد مدیران و مسئولین شهری به مشارکت، تأثیرپذیری مدیریت شهری از تصمیمات کلان کشوری و استانی از مهمترین عوامل محدودکننده مشارکت در برنامه ریزی محله محور اصفهان است. ایجاد ساختار مدیریت واحد شهری، سود آور کردن مشارکت و بکارگیری الگوی تأثیرگذاری مستقیم مشارکت مردمی در مدیریت شهری از عوامل تسهیل کننده مشارکت در برنامه ریزی محله محور اصفهان است.
بابک اباذری؛ علی کرباسی؛ سید رامین غفاری
دوره 1398، شماره 13 ، اسفند 1398
چکیده
چکیده
مدیریت شوراها در مدیریت شهری و روستایی نقش موثری در توسعه و تعالی مشارکت‌های اجتماعی ایفا می‌نمایند. به نظر می‌رسد بین مهارت‌ها، وظایف و نقش مدیران شوراها و دهیاری‌ها در توسعه سکونتگاه‌ها رابطه معناداری وجود دارد. مدیریت روستایی متشکل از امکانات، شرایط متفاوت طبیعی، انسانی، نهادی، ساختاری و... است بنابراین نمی‌توان مدیریت ...
بیشتر
چکیده
مدیریت شوراها در مدیریت شهری و روستایی نقش موثری در توسعه و تعالی مشارکت‌های اجتماعی ایفا می‌نمایند. به نظر می‌رسد بین مهارت‌ها، وظایف و نقش مدیران شوراها و دهیاری‌ها در توسعه سکونتگاه‌ها رابطه معناداری وجود دارد. مدیریت روستایی متشکل از امکانات، شرایط متفاوت طبیعی، انسانی، نهادی، ساختاری و... است بنابراین نمی‌توان مدیریت روستایی را منحصر به شورای اسلامی و دهیاری نمود. این نوشتار درصدد آن است تا ضمن اینکه جایگاه مدیریت نوین روستایی را در ایران تبین می‌کند، این موضوع را در محدوده روستاهای شهرستان شهرضا تحلیل نموده و با بررسی فعالیت‌های انجام گرفته، پس از تأسیس نهادهای شورای اسلامی و دهیاری در ابعاد مهارت‌ها، وظایف و نقش مدیران شوراها و دهیاری‌ها در مدیریت روستایی را روشن نماید. به این منظور بررسی از روش پیمایشی و میدانی و جامعه آماری 30000 نفر که بالغ بر 3000 خانوار هستند. تعیین حجم نمونه تحقیق مرکب از 341 نفر میباشند که به طور تصادفی از مردم روستا به عمل آمده است. تجزیه و تحلیل دادهها انجام گرفته و از نرم‌افزار spss در تحلیل دادهها استفاده شده است. طی این فرایتد ابتدا پرسشنامهها تهیه گردید و توسط افراد روستا تکمیل شد و نقش و وظایف و مهارت شوراها و دهیاری‌ها مشخص شد. در انتها جهت تعیین میزان همبستگی از آزمون پیرسون استفاده شد. در کل به این نتیجه رسیدیم که گویه‌های نقش 792/.، وظایف 803/. و مهارت 694/. مدیران شوراها و دهیاری‌ها بر روی توسعه سکونتگاه‌های روستایی شهرستان شهرضا تأثیرگذار است که این تأثیر به ترتیب از نظر پاسخ دهندگان مربوط به وظایف مدیران سپس نقش مدیران و در آخر مهارت‌های مدیران شوراها و دهیاری‌ها می باشد.
زهرا السادات فیاض؛ شهرزاد پژومند نجف آبادی
دوره 1399، شماره 14 ، خرداد 1399
چکیده
چکیده
بحران کیفیت، در شرایط کنونی یکی از چالش‌های عمدۀ شهرهای ما و یکی از دغدغه‌های اساسی تصمیم‌گیران، مجریان و استفاده‌کنندگان محیط‌های شهری است. با توجه به اهمیت مسأله "کیفیت" و افزایش سریع شهرنشینی، چنانچه برنامه‌ها و مداخلات کالبدی در شهرها همچون گذشته بدون توجه لازم به دانش طراحی شهری و بدون ملحوظ نمودن نظام‌مند آن در مراحل ...
بیشتر
چکیده
بحران کیفیت، در شرایط کنونی یکی از چالش‌های عمدۀ شهرهای ما و یکی از دغدغه‌های اساسی تصمیم‌گیران، مجریان و استفاده‌کنندگان محیط‌های شهری است. با توجه به اهمیت مسأله "کیفیت" و افزایش سریع شهرنشینی، چنانچه برنامه‌ها و مداخلات کالبدی در شهرها همچون گذشته بدون توجه لازم به دانش طراحی شهری و بدون ملحوظ نمودن نظام‌مند آن در مراحل مختلف تصمیم‌گیری صورت پذیرد، هیچ‌گونه تضمینی برای دستیابی به محیط‌های دارای کیفیت طراحی شهری مطلوب وجود نخواهد داشت. در واقع طراحی‌شهری می‌تواند به ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان شهر کمک شایانی کند. هدف اصلی پژوهش ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان محله شیخ‌بهائی با در نظر گرفتن معیارها و مؤلفه‌های طراحی‌شهری می‌باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد که با بهره‌گیری از اسناد کتابخانه‌ای، مشاهدات مستقیم از فضا و همچنین برداشت‌های میدانی انجام شده است. روند پژوهش شامل بررسی مبانی نظری، استخراج معیارهای مورد نیاز و تحلیل محدوده مورد مطالعه براساس بررسی‌ها و مشاهدات انجام شده با استفاده از روش SWOT می‌باشد که درنهایت اهداف و سیاست‌های اجرایی پیشنهاد گردیده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که مؤلفه‌های طراحی شهری در محدوده موردنظر دارای نقاط ضعف و کاستی‌هایی می‌باشد که راهکارهایی با اهداف ارتقاء کیفیت عملکردی، زیباشناختی و زیست‌محیطی به‌منظور رسیدن به هدف نهایی که بهبود کیفیت زندگی ساکنان می‌باشد، ارائه گردیده است.
جامعه‌شناسی شهری
مجتبی عطارزاده
دوره 1400، شماره 18 ، خرداد 1400
چکیده
افزایش شهرنشینی دردنیای جدید وتمرکز بزه کاری در این مناطق به دلیل ویژگی های خاص جوامع شهری مانند تراکم جمعیت وکاهش نظارت، شیوه های معماری وشهرسازی وسیاست مسکن، معضل حاشیه نشینی و... پدیده هایی همچون آلودگی های هوائی و صوتی ، میزان آسیب پذیری شهروندان در برابر عوامل محیطی را افزایش داده است.در توسل به خشونت و اعمال مجازات به منظور مهار ...
بیشتر
افزایش شهرنشینی دردنیای جدید وتمرکز بزه کاری در این مناطق به دلیل ویژگی های خاص جوامع شهری مانند تراکم جمعیت وکاهش نظارت، شیوه های معماری وشهرسازی وسیاست مسکن، معضل حاشیه نشینی و... پدیده هایی همچون آلودگی های هوائی و صوتی ، میزان آسیب پذیری شهروندان در برابر عوامل محیطی را افزایش داده است.در توسل به خشونت و اعمال مجازات به منظور مهار و مقابله با ناهنجاری های تهدیدگر امنیت شهری ،بیم آن میرود علت بروز فراموش شده ومبارزه با معلول جایگزین مبارزه با علت شودبه همین دلیل باید بیش از فعل ضد اجتماع ،به انسانِ فاعل آن و عوامل وعلل موثر بر او که سبب رفتارضداجتماعی می گردد،توجه شود.این نوشتار بر آن است تا با مفروض انگاشتن تاثیر رو یکردهای نوین در برنامه ریزی و طراحی محیط شهری بر ارتقای ضریب آسایش و ایمنی شهروندان،راه های عینیت یابی رویکردهای مذکور در کاهش اثرات زیانبار بر ساختار محیطی کالبدی شهر و سلامت جسمی -روانی شهروندان را مورد واکاوی قرار دهد.
